Seyirci Kalmanın ve Duyarsızlığın Arkasındaki Psikoloji
Kitty Genovese adında genç bir kadın gece yarısı çıktığı iş yerinden evine dönerken bir cinayete kurban gitti. Bu cinayeti özel kılan ise, tüm yaşananların 38 görgü tanığı önünde gerçekleşmesiydi. Kitty saldırganın ilk bıçak darbelerinden sonra bağırıp yardım isterken 38 kişi sadece olayı izlemekle yetindi. Olay sonrası alınan ifadelerde komşulardan birkaçının polisi aradığı ancak daha sonra emin olmadıklarını söyleyerek telefonu kapadıkları ortaya çıktı.
İfadelerden ortaya çıkan bir diğer sonuca göre bu davranışın sebebi, çoğu kişinin olayı aşırı alkolden kaynaklanan bir tartışma veya iki sevgilinin anlaşmazlığı olarak algılamalarıydı. Ancak yine görgü tanıklarının ifadelerine göre genç kadın yardım için bağırmıştı ve ne olursa olsun ortada şiddete maruz kalan bir insan vardı. İşin acı yanı, cinayet sonrası katil Winston Moseley’in ifadesinde, camlardan olayı izleyen insanları gördüğünde kaçmayı düşündüğünü ancak kimsenin tepki vermemesi üzerine şiddete devam ettiğini belirtmesiydi. 1964 yılında Amerika’da yaşanan bu cinayet, duyarlılık psikolojisinin sorgulanmasına neden oldu. Olay sonrası yapılan psikolojik çalışmalarla psikoloji literatürüne giren yeni tanımlar elde edildi.
Tepkisizliğin Sebebi
En önemli sebebi, sosyal etki ve sorumluluğun yayılması olarak tanımlanan durumdur. Bunu basitçe grup içerisindeki her bir bireyin diğerlerinin müdahale edebileceğini düşünmesi ve sorumluluk almaktan kaçınması olarak özetleyebiliriz. Daha akla yatkın bulabileceğimiz diğer neden ise kişilerin kendi yetkinliklerini sorgulamasıdır. Grup içerisindeki bireyler olaya müdahale edecek güçleri veya yetkinlerinin olmadığını düşünerek tepkisiz kalmayı seçebilirler. 2007 yılında yapılan bir araştırma ise seyirci etkisinin doğuştan gelen bir özellik olduğuna dair sinyaller içeriyor. Bu araştırma sonucuna göre aynı tepkisizlik çocuklarda da gözleniyor, çoğu zaman çocuklar zor durumdaki arkadaşlarına yardım etmek konusunda pek istekli davranmıyorlar.
Seyirci etkisiyle ilgili sevindirici bir nokta ise, olayın psikolojisi hakkında bilgi sahibi oldukça aksi yönde davranmaya meyilli olmamız. Acil durumlar esnasında seyirci tepkisinin psikolojimiz üzerindeki etkisini bilirsek, diğer seyircilere göre kendimizi daha sorumlu hisseder ve harekete geçeriz. Seyirci etkisini bilen bir kurbansanız, bu sefer de topluluğa nasıl hitap edeceğinizi öğrenerek seyircilerin tepki süresini kısaltabilirsiniz. Örneğin zor bir durum ile karşı karşıyaysanız rastgele imdat çığlığı atmak yerine, olay esnasında gözünüze kestirdiğiniz birine direkt olarak hitap edebilirsiniz. “Siyah kazaklı bayan yardım edin!” gibi…
Kaynak: Kigem
Kayıtlar
